.png)
Travmatik Stres
Travmatik stresi anlamak için stresi tanımlayarak başlayabiliriz. Stres, Avusturyalı-Macar bir endokrinolog olan Hans Selye’ye göre, bedenin herhangi bir değişim talebine spesifik olmayan tepkisi olarak tanımlanır.
Sinir sistemimiz “olumlu” ve “olumsuz” stres arasında bir ayrım yapmaz. Bisiklete binmek, araba kullanmak veya cinsel aktivite stresörlere örnektir. Memnun bir hamilelik ya da işte terfi gibi iyi haberlerin söylenmesi de bir tür strestir.
Negatif stres yaşam kalitemizi etkileyebilse de, yaşayabileceğimiz en yoğun stres biçimi olan travmatik stresten farklıdır. Travmatik stres, travmatik bir olaya veya olaylar dizisine maruz kalmaktan kaynaklanır. Birçok insan, örneğin olayların devam ettiği ve reddedilen birden fazla travma deneyimine sahiptir. Bu, mahrem ve aile içi şiddeti, flört şiddeti, taciz veya cinsel saldırıyı içerebilir.
“Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının (5. baskı, DSM-5; Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013) şu anki beşinci baskısında, travmatik bir olay, gerçek veya ölüm tehdidi, ciddi yaralanma veya cinsel şiddete maruz kalma olarak tanımlanır. Bu tür bir maruz kalma, travmatik bir olayı doğrudan deneyimlemek veya tanık olmaktan ya da olayın bir aile üyesi veya yakın arkadaşın başına geldiğini öğrenmekten kaynaklanabilir.
Aynı zamanda, kişinin işi bağlamında da dahil olmak üzere travmanın ayrıntılarına tekrar tekrar veya aşırı maruz kalmasıyla da ortaya çıkabilir – örneğin ilkyardım müdahale ekipleri ve acil servis doktorları veya travma ile yakından çalışan herhangi biri.”
Travma Spektrumu
Birçok kişi için, tekil bir travmatik olaya maruz kalmak uzun vadeli sonuçlar doğurmaz.
Ancak bazen, travmatik bir olayın ötesine geçen semptomlar geliştiririz. Bu, devam eden geri dönüşleri, acı veren fiziksel duyumları veya uyarı vermeden ortaya çıkan geçici duygusal tepkileri içerebilir. İçimizdeki bir tür alarm sistemi kapanmıyor ve travmatik bir deneyim bedenimizi ve zihnimizi alt üst ediyor.
Bu, travma sonrası stres olarak bilinir – travmatik semptomların travmatik olaydan sonra yaşadığı bir deneyim. Deneyimi bütünleştiremediğimiz için, travmanın damgası bizi şimdiye kadar takip eder ve kendisini tekrar tekrar oynatmaya mahkumdur. Travma sonrası stres, zamanın tüm yaraları iyileştirebileceği fikrine temelden meydan okur.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
TSSB, bazı insanların travmatik bir olay geçirdikten sonra yaşadığı bir zihinsel sağlık sorunudur; bu, bir araba kazası geçirmekten veya doğal bir afetten hayatta kalmaktan, şiddet içeren bir suçun kurbanı olmaya veya savaşa girmeye kadar her şey olabilir. Çoğu insan travmadan sonra bir tür stres tepkisi yaşar; üzgün, gergin olabilir veya uyumakta zorluk çekebilir. Ancak çoğu durumda, semptomlar zamanla hafifler. Ancak bazı insanlar için devam edebilir ve günlük yaşamın önüne geçebilirler.
Travma prevalans oranları yüksektir. Nüfusun tahminen %90’ı travmatik bir olaya maruz kalmıştır ve bu kişilerin %8-20’si travma sonrası stres bozukluğu geliştirecektir. Bu, mindfulness öğretilen herhangi bir ortamda, birinin travma geçmişine sahip olma olasılığının yüksek olduğu anlamına gelir.
Mindfulness, Meditasyon ve Travma
Mindfulness ve travma doğal, hatta kaçınılmaz müttefikler gibidir. Her ikisi de acı çekmenin doğasıyla ilgilidir. Her ikisi de duyusal deneyime dayanır. Ve travma stres yaratırken, mindfulness’ın onu azalttığı görülmüştür. Teoride, travma yaşayan herkesin mindfulness meditasyonu yapmaktan fayda görebileceği görülüyor.
Travma yaşayan insanlar için mindfulness meditasyonu travmatik stres semptomlarını şiddetlendirebilir de. İç deneyimlerine odaklanıp, sürekli dikkat etmeleri istendiğinde, kendilerini geçmişe dönüşler ve yüksek duygusal uyarılmalar karşısında bunalmış bulabilirler.
Mindfulness travmaya neden olmaz. Travmatik semptomları şiddetlendirebilen ve güçlendirebilen, travmaya duyarlı olmadan sunulan mindfulness meditasyonu uygulamasıdır.
Mindfulness, şimdiki an farkındalığını artırabilir, öz-şefkati artırabilir ve bir kişinin öz düzenleme becerisini güçlendirebilir – tüm bu önemli beceriler travma iyileşmesini destekler.
Böylece mindfulness öğreten ve kullanan bizler için asıl soru, şu hale geliyor: Aynı zamanda potansiyel faydalarından yararlanırken, travmadan kurtulanlara yönelik mindfulness’ın potansiyel tehlikelerini nasıl en aza indirebiliriz?
“Travma yaşayan insanların, bedenlerine saygı duyarak mindfulness uygulamalarının en iyi yolları nelerdir?”
(1) Mindfulness Uygulayan İnsanlar İçin Sıkıntıyı En Aza İndirmek
İnsanların pratik yaparken mümkün olduğunca güvenli ve dengeli olduklarından emin olun.
(2) Travmanın Sistemik Bir Anlayışını İletmek
Travmatik stres, fiziksel ve psikolojik bir deneyimdir, ancak aynı zamanda politik bir deneyimdir. Bunu kendi sosyal bağlamımız da dahil olmak üzere bilmek, güven inşa edebilir ve birlikte çalıştığımız insanları en iyi şekilde desteklememize yardımcı olabilir.
(3) Mindfulness Uygulayıcıları ve Travma Uzmanları Arasında Devam Eden Bir Ortaklığı Savunmak
Travmanın biyolojik, psikolojik ve sosyal boyutlarını anlayan travma uzmanları, mindfulness uygulayıcılarını travma hakkında bilgilendirmeye yardımcı olabilir ve onlara danışmada çok önemli bir rol oynayabilir.
David Treleaven’ın Trauma Sensitive Mindfulness kitabından esinlenerek hazırlanmıştır.
Prof. Dr. Zümra Atalay