Çocuklarda Mindfulness

Modern dünyanın karmaşası ve hızla değişen koşulları, çocukların zihinsel ve duygusal dünyalarını derinden etkiliyor. Stres, anksiyete, dikkat dağınıklığı ve sosyal baskılar gibi durumlar artık sadece yetişkinlere özgü sorunlar değil. Mindfulness, çocukların psikolojik dayanıklılıklarını geliştirmeleri ve farkındalık becerilerini güçlendirmeleri için önemli bir araç olarak öne çıkıyor. Bu yazıda, mindfulness’ın çocuklar için sağladığı yararları ve bu güçlü pratiği erken yaşlarda hayata kazandırmanın önemini ele alacağız. Çünkü mindfulness (bilinçli farkındalık), sadece yetişkinlerin değil, çocukların da yaşam boyu kullanabilecekleri bir beceridir.

Çocukların mindfulness ile kazanacakları becerileri, onlar modern yaşamın stresi ile tanışmadan, akademik yaşamlarındaki baskılar artmadan, finansal zorluklarla karşılaşmadan veya ailesel sorunlarla yüzleşmeden geliştirmek ideal olandır diye düşünebiliriz...

Fakat gerçek yaşam böyle değildir…

Birçok çocuk zaten toplumsal değerlerin verdiği yüklerin altındadır. Toplum değerleri test sonuçlarına, iyi para kazanmaya veya statü üstünlüğüne tek başına bir iyi oluş halinden daha fazla önem vermektedir. Bunlara bağlı olarak bilimsel araştırmaların da belirttiği gibi birçok çocuğun ve gencin yaşamları aslında stres içindedir. Bazılarına göre bu stresin nedeni modern dünyanın getirmiş olduğu hızlı ve sosyal medya odaklı yaşamdır; bazılarına göre ise bu stresin nedeni daha iyi bir üniversiteyi kazanabilmeleri için toplumun onları “başarılı” olmaya zorlamasından kaynaklanır. 

Yaşı, cinsiyeti, kökeni, eğitim düzeyi veya sosyoekonomik durumu fark etmeksizin birçok çocuk ve ergene dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, depresyon, anksiyete, obezite, yeme bozukluğu, bağımlılık ya da intihar gibi kendine zarar verme eğilimde bulunma tanısı konulmaktadır.

Mindfulness uygulamalarının etki etmesi ve sürdürülebilir olması için 45 yaşına kadar beklemek, işini kaybetmek ya da kalp krizi geçirmiş olmak gibi bir ön koşul yoktur. Mindfulness çocukların küçükken de kazanabileceği ve yaşamlarının bir parçası olan strese karşı bütün hayatları boyunca kullanabilecekleri bir beceridir. Hatta araştırmalar uzun ve sürekli olarak yaşanan zorlayıcı duygu ve durumların hafızayı, duygusal zekâyı, sosyal gelişimi ve ahlaki davranışları olumsuz etkilediğini göstermiştir. Bu yüzden mindfulness’ı daha erken yaşlarda hayata kazandırmak "bir erken müdahaledir" bile denilebilir.

Çocuklar da günlerini otomatik pilotta geçirebilmektedirler. Çocukların yetişkinlere göre şimdiye daha iyi odaklanmış olabilecekleri doğrudur. Arkadaşlarıyla keyifli bir oyun ya da zevkli bir aktiviteye dikkatle odaklanırlar. Duygularını tanımada ya da dile getirmede zorluk çekseler bile, mevcut duruma tepki göstererek hemen duygularını hissettirirler. Bununla beraber, çocuklar ne yapılacağının söylenildiği bir dünyada yaşarlar: Ne zaman kalkılacağı, okula ne zaman gidileceği, okuldayken yapılacak her bir aktivite vs. Yaptıkları şey hakkında bilinçli farkındalıkları olmadan günlük görevlerini rutine bağlanmış şekilde yerine getirmektedirler. Bir çocuğa, bir gece önce akşam yemeğinde ne yediğini sorun. Hatırlamamaları sizin için şaşırtıcı olabilir. Bu, sadece zayıf bir hafıza yüzünden değildir.  O zaman dikkatli olmadıklarından olması kuvvetle muhtemeldir. Onlar belki de sevdikleri bir televizyon programını seyretmek için ya da futbol antrenmanından eve geldikten sonra önlerine konulanı acele ederek yediler.

Çocukların eğiliminin, günlük yaşamlarında otomatik pilot modunda işlev görmesine rağmen genellikle yetişkinlere kıyasla mindfulness uygulamalarına daha çok yatkındırlar. 

Bir bebeğin yemek ile ilgili ilk deneyiminde bu daha belirgin görülebilir. Bebek, yemeğe bakar, dokunur ve tadar.  Bebek ve yeni yürümeye başlayan çocuk her şeyi tecrübe eder, her deneyim taptazedir. Küçük çocuklar anbean yaşarlar.  Ani bir durum karşısında duygusal olarak tepki verirler ve daha sonra hızla akışına bırakırlar ve bir sonraki deneyimine geçerler. Bunu ağlayan, sonra öfke krizi geçiren, sonra durup ayağa kalkan ve bir oyuncakla oynamaya giden bir çocukta gözlemlemişsinizdir. Çocukların geçmişi unutmaları daha kolaydır. Bunu küçük bir çocuğun günlük aktiviteleri veya diğer endişeleri düşünmeden hızla derin bir uykuya geçmeleri şeklinde fark edebilirsiniz. Ama tekrarlıyorum, bu onların mindful olduğu anlamına gelmez çünkü bu onların arzularını ertelemek ve duygularını düzenleme zorluklarını önleyememektedir.

Stres, anksiyete, depresyon ve yeme bozuklukları, çocuk ve ergenlerde oldukça yaygındır. Bu belirtileri taşıyan çocuklar için uyarlanmış mindfulness uygulamalarının özel faydaları bulunmaktadır: Bunlardan ilki, farkındalık hafızayı geliştirebilir. Daha önce ifade edildiği gibi, çocuklar çoğu zaman dikkat etmediklerinden ötürü unuturlar. Çocuklar, öğrenme ve spor konusunda yardımcı olabilecek şeylere odaklanmış iseler ve bunların farkına varıyorlarsa daha iyi hatırlarlar.

Dikkat ve odaklanmayı geliştirme uygulaması olarak mindfulness’ı kullanmak konsantrasyon problemleri için faydalı olabilir. Mindfulness eğitimi ayrıca kendini kontrol etme ve öz-yönetimi teşvik etmesi özelliği ile agresif olan çocuklar için yararlı olabilir. Çocuklar, kendilerine odaklanarak ve daha fazla bilinç kazanarak, düşünme süreçleri ve akıllarının nasıl çalıştığını öğrenirler.

Mindfulness, çocukların yaşamlarını daha bilinçli ve dengeli bir şekilde yaşamalarına katkı sağlayan güçlü bir araçtır. Stresle başa çıkma, odaklanma becerisi geliştirme ve duygusal farkındalık gibi alanlarda sunduğu faydalar, çocukların gelişim yolculuğunda önemli bir fark yaratabilir. Ancak bu becerilerin kazandırılması, doğru rehberlik ve yöntemlerle daha etkili bir hale gelir.

Eğer siz de çocuğunuzun bu becerileri kazanmasını ve mindfulness’ı günlük yaşamının doğal bir parçası haline getirmesini istiyorsanız, Mindfulness Institute tarafından düzenlenen “Çocuklar için Mindfulness” eğitimlerine katılabilirsiniz. Bu program, çocukların duygularını ifade etmelerine, düşüncelerini gözlemlemelerine ve bedenlerini fark etmelerine yardımcı olmayı hedefler. Ayrıca, dikkat ve konsantrasyonlarını artırmalarına, odaklanma becerilerini güçlendirmelerine ve şefkat tutumunu geliştirmelerine destek olacak şekilde uzman eğitmenler tarafından özenle tasarlanmıştır.

Detaylı bilgi almak ve kayıt yaptırmak için bize ulaşın; çocuğunuzun farkındalıkla dolu bir yaşamın temellerini atarken sosyal ve duygusal gelişimini desteklemesine yardımcı olun!

Başvur

Prof. Dr. Zümra ATALAY'ın "Mindfulness: Bilinçli Farkındalık" adlı kitabından alınmıştır.